De jacht op cokesmokkel op Schiphol: ‘We troffen een cateringtrolley op een vreemde plek’

Op 22 januari publiceerde Het Parool onderstaand bericht (foto: ANP):

De douane nam in 2023 op Schiphol bijna 2.250 kilo cocaïne in beslag: bijna twee keer zo veel als het jaar ervoor. Dat komt mede door een steeds intensievere samenwerking met op de luchthaven werkzame bedrijven. ‘Wij moeten onvoorspelbaar zijn om succes te boeken.’

Medewerkers van een bedrijf op Schiphol zien mannen rondhangen op een plek waar ze voor hun functie niets hebben te zoeken. Het bedrijf tipt de douane, die het Harc-team (Hit and run cargo) inschakelt, waarin de douane, de Koninklijke Marechaussee en de Fiscale Inlichtingen- en opsporingsdienst (Fiod) gezamenlijk op drugs afkomstig uit de luchtvracht jagen. Een speurhond vindt uiteindelijk 14 kilo cocaïne in een kluisje. Het team houdt twee medewerkers aan.

Het is voor de teamleiders van de douane en de marechaussee een typisch voorbeeld van samenwerking, waarin ze steeds intensiever met bedrijven optrekken om op de luchthaven binnengesmokkelde drugs te onderscheppen.

‍

Cruciale schakels

Vaak zijn medewerkers van het vliegveld cruciale schakels in het ‘uithalen’ van de drugs, omdat zij bij de vliegtuigen en de vracht kunnen komen. De luchthaven en alle daar werkzame bedrijven hebben in totaal maar liefst 65.000 personeelsleden met een toegangspas voor een deel van de luchthaven.

Bagageafhandelaars, schoonmakers, cateraars, technici: zij vormen de zwakste plekken. Criminele organisaties die hun drugslijnen via Schiphol laten lopen, zoeken altijd insiders die onopvallend bij de drugs kunnen komen. Het kunnen personeelsleden zijn die zich vanwege bijvoorbeeld schulden hebben laten omkopen, of criminelen die doelbewust hebben gesolliciteerd op een baan die zo’n felbegeerde toegangspas biedt.

De douane en de marechaussee werken inmiddels nauw samen met de talloze bedrijven op en rond de luchthaven om leiding én personeel te overtuigen van het belang van de strijd tegen drugshandel en corruptie. “Wij nemen elke melding van deze categorie serieus,” zegt teamleider Jeroen van de douane. Om veiligheidsredenen willen de teamleiders niet met hun achternaam in dit artikel. Jeroen is binnen de douane verantwoordelijk voor de strijd tegen ondermijning, de criminele inmenging in de reguliere maatschappij.

‍

Wijkagent

Teamleider Caroll van de marechaussee: “Het is heel lastig een concrete verdachte aan drugs te koppelen, dus we móéten met de bedrijven samenwerken om een scherp beeld te krijgen van de betrokken luchthavenmedewerkers.”

Hoewel het overgrote deel van de 60.000 kilo in beslag genomen cocaïne in 2023 via de zeehavens van Rotterdam en Vlissingen komt, is Schiphol met bijna 2.250 kilo nog steeds een voorname speler. Mede door voorlichting aan bedrijven en hun medewerkers – online, in folders, met virtual reality brillen en lespakketten – kon bijna tweemaal zo veel drugs worden opgespoord als in 2022, is de overtuiging van de teamleiders.

Elk deel van de luchthaven heeft een soort wijkagent van de marechaussee, bij wie bedrijven en werknemers signalen voor misdrijven zoals drugsinvoer kunnen melden.

Het opsporen van corrupte luchthavenmedewerkers is een cruciaal onderdeel. “We kunnen uiteraard onmogelijk miljoenen passagiers en tonnen vracht minutieus controleren, dus we moeten barrières opwerpen en heel gericht controleren aan de hand van de risico’s,” zegt Jeroen. “Bijvoorbeeld door informatie uit afgeronde onderzoeken leren wij waar we moeten kijken en kunnen we de mensen in het bedrijfsleven uitleggen waar ze op moeten letten.”

“Medewerkers die buiten werktijd op Schiphol zijn, of op locaties waar ze niet thuishoren. Het belang van het vier-ogen-principe als op de planningsafdeling de roosters worden gemaakt, om te voorkomen dat iemand namens de criminele organisatie erin slaagt op het juiste moment bij de vlucht te zijn waar de drugs moeten worden uitgehaald.”

Niet op sociale media

In cursussen leren alle luchthavenmedewerkers dat ze niet op sociale media moeten uitventen waar ze werken, om niet de aandacht te trekken van criminele organisaties. De vele nieuwe medewerkers die recent op Schiphol zijn aangenomen om de werkdruk te verminderen, wordt ingepeperd hoe zeer ze zich bewust moeten zijn van het risico door criminelen te worden geworven. Nieuwe bedrijven wordt in de aanbestedingsprocedures door Schiphol gevraagd welke maatregelen ze nemen tegen criminele inmenging. Daarmee hopen ze bedrijven te filteren die zich met misdadige bedoelingen op of bij het vliegveld willen vestigen.

Iedereen moet beseffen dat het verdacht is als een medewerker op het platform foto’s of filmpjes maakt, want dat kan in dienst van criminelen zijn. Een bonafide medewerker hoeft niets te filmen. Schiphol heeft het verbod op fotograferen van processen inmiddels in de eigen regels vastgelegd.

Teamleider Tamara van de marechaussee: “Onze zichtbare, blauwe collega’s letten daar ook uitdrukkelijk op. Een schoonmaker die foto’s van een vliegtuig of vracht maakt, trekt hun aandacht.”

Bolletjesslikkers

De smokkel via Schiphol gebeurt nog steeds voor een groot deel via bolletjesslikkers en body packers, die drugs op hun lichaam plakken, al is dat aantal door de standaard honderd procentscontroles van de douane afgenomen. Blokken cocaïne worden overal in verstopt waar maar kan: in de bagage, verwerkt in alle denkbare holle of speciaal aangebrachte ruimtes in vliegtuigen of, pakweg, in trolleys van de catering waarin eten hoort te zitten.

“De catering is een proces dat snel en hygiënisch moet, en vaak gekoeld. Wij kunnen niet zomaar alles ophouden voor controle. We zien bijvoorbeeld dat cateringtrolleys door criminelen worden omgebouwd en dat dienbladen worden gebruikt om drugs in te verstoppen,” zegt Jeroen. “We delen informatie over verstopplaatsen en doen nu samen met de beveiligingsmanagers van bedrijven controles bij cateringbedrijven. Wij als douane, de marechaussee en die beveiligingsmanagers samen zien meer dan ieder apart. We troffen een cateringtrolley op een vreemde plek in het bedrijf. Daar zaten drugs in.”

De ‘bijpak’ in de containers, drugs tussen de vracht stoppen, gebeurt nog volop. Uiteraard focust de douane zich op vluchten uit Latijns-Amerika, uit de bronlanden en doorvoerlanden van cocaïne.

Opsporingsonderzoek

Jeroen van de douane: “We weten dat de criminele organisaties heel erg in de gaten houden hoe wij opereren en hoe wij kijken. Zij maken hun eigen risicoanalyses, net zoals wij dat doen. Zij kunnen snel schakelen naar andere methodes, dus wij moeten onvoorspelbaar zijn om succes te boeken.”

Teamleider Tamara van de marechaussee: “Op alle incidenten volgt nader opsporingsonderzoek. Naar gegevens die de verdachte met zich meedraagt, naar aanwijzingen over de opdrachtgevers, lijntjes naar medeverdachten. Zo zien we ook veel smokkelmethodes op de passagierslijnen.”

De vraag die het Harc-team steeds bezighoudt: “Is het ons voornaamste succes drugs te pakken, of is het belangrijker de mensen te pakken die de import mogelijk maken?” Allebei, uiteraard.

‍

‍

‍